Roszczenia majątkowe co do zasady ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może się uchylić od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, jak stanowi §2 art. 117 k.c. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Terminy przedawnienia
Termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata – o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej.
Podkreślenia wymaga, że terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną – art. 119 k.c.
Zasadniczą kwestią przy ustalaniu, czy roszczenie uległo przedawnieniu, jest znalezienie odpowiedzi, kiedy rozpoczął się początek biegu przedawnienia. Należy pamiętać, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Wymagalność roszczenia w tym wypadku oznacza stan, kiedy uprawniony może żądać realizacji roszczenia.
Należy również mieć na względzie, że zgodnie z art. 120 § 1 zd. 2 k.c. jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
Zawieszenie biegu przedawnienia
Art. 121 k.c. stanowi, kiedy bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Należy stwierdzić, że okresu trwania okoliczności, o których stanowi przepis art. 121 k.c., nie uwzględnia się przy ustalaniu terminu. Wskazać należy także, iż jeśli termin przedawnienia rozpoczął bieg, to po okresie zawieszenia biegnie on nadal, a okresy przed zawieszeniem i po zawieszeniu sumuje się, ustalając termin przedawnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia
Przerwanie biegu przedawnienia ma fundamentalne znaczenie dla ochrony interesów wierzycieli. Przepis art. 123 w sposób enumeratywny wskazuje, kiedy dochodzi do przerwania biegu przedawnienia, a mianowicie:
1. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3. przez wszczęcie mediacji.
Jaki jest zatem skutek przerwania biegu przedawnienia?
Otóż po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Pamiętać należy, mając na względzie przepis art. 123 § 1 pkt 1 i 3 k.c., iż we wskazanych w tym przepisie okolicznościach przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone – art. 124 § 2 k.c.
Przedawnienie roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem albo ugodą sądową
Zgodnie z przepisem art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
Skutek przedawnienia
Na koniec ważna kwestia, o której należy pamiętać, iż w procesie sądowym należy zgłosić zarzut przedawnienia, bowiem Sąd z urzędu nie bada, czy roszczenie się przedawniło. Podniesienie w procesie zarzutu przedawnienia (skutecznego) powoduje, że powództwo musi ulec oddaleniu.
Skutkiem przedawnienia jest niemożność zasądzenia przedawnionego roszczenia albo też jego wyegzekwowania.