Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
Wskazać przy tym należy, jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 10.09.2015 r., sygn. akt II Aka 137/15, iż „ prawo nie powinno ustępować przed bezprawiem, tak w przypadku obrony koniecznej jak i w przypadku zatrzymania obywatelskiego. Przyjęcie odmiennej konstrukcji premiowałoby sprawcę przestępstwa, jak również powodowałoby w przyszłości, iż nikt nie podejmowałby prób pomocy napadniętym lub zatrzymania sprawców. Względy zatem ogólnoprewencyjne przemawiają za stanięciem po stronie osób działających w obronie prawa”.
Zatrzymanie policyjne
Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli:
- istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym;
- istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeżeli przestępstwo, o którym mowa w par. 1a, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Niezwykle istotne jest w kontekście poruszonego tematu, by zatrzymany został natychmiast poinformowany o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach,
I.w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata,
II. do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim,
III. do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia,
IV.do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania,
V. do dostępu do pierwszej pomocy medycznej,
oraz o prawach:
VI. na żądanie zatrzymanego należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednio z nim rozmowę.
Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy również podać do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.
Zażalenie na zatrzymanie
Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do Sądu, w którym to może domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania. Zażalenie rozpoznaje Sąd Rejonowy miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który rozpoznaje je niezwłocznie.
Jeśli Sąd uzna bezzasadność lub nielegalność zatrzymania, nakazuje natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Nadto podkreślenia wymaga, że w przypadku stwierdzenia przez Sąd bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania, Sąd zawiadamia o tym Prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.
Czas zatrzymania
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy:
I. ustanie przyczyna zatrzymania,
II. jeżeli w ciągu 48 h od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji Sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Nadto zatrzymanego należy zwolnić:
III. na polecenie Sądu lub Prokuratora,
IV. jeśli w ciągu 24h od przekazania go do dyspozycji Sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.
Mając powyższe na względzie wskazać należy również na uprawnienia Prokuratora, jakie posiada na podstawie przepisu art. 247 k.p.k.
Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby zatrzymanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że:
- nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem czynności, o których mowa w art. 313 par. 1 lub 314, albo badań lub czynności, o których mowa w art. 74 par. 2 lub 3,
- mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie,
- albo zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego.