Apelacja karna – jak sporządzić?
Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. Należy pamiętać, że apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora lub pełnomocnika będącego radcą prawnym, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata. Składając apelację należy również mieć na względzie, by dołączyć odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych.
Przechodząc do meritum, w jaki sposób należy napisać apelację, przede wszystkim należy pamiętać o kilku zasadniczych jej elementach. Przede wszystkim apelacja musi odpowiadać warunkom ogólnym przewidzianym dla pisma procesowego, bowiem zgodnie z art. 428 par. 1 k.p.k. środek odwoławczy wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, czyli zawierać:
1. oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,
2. oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3. treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
4. datę i podpis składającego pismo.
Apelacja musi także odpowiadać warunkom szczególnym określonym m.in. w art. 427 par. 1 i 2 k.p.k., art. 428 par. 1 k.p.k., art. 446 par. 1 i 2 k.p.k., tj. odwołujący się powinien wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podać, czego się domaga. Skarżący orzeczenie winien zaskarżyć je w całości lub w części. Można również zaskarżyć samo uzasadnienie orzeczenia. Należy także mieć na uwadze, że odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom.
Należy pamiętać, że jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien ponadto zawierać wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie. Oczywiście, nawet jeśli apelacja nie jest sporządzona przez ww. osoby, to odwołujący może, a wręcz powinien sformułować uchybienia, a w szczególności wskazać, na czym polegają nieprawidłowości w wydanym przez sąd wyroku. Orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia:
1. obrazy przepisów prawa materialnego,
2. obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia,
3. błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia,
4. rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka.
Istotnym przy tym jest, że niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:
1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40,
2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,
3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,
4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,
5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,
6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,
7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,
8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,
9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11,
10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,
11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.
Zauważyć trzeba, że uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.
Na koniec chciałbym jeszcze wskazać, że istotnym elementem apelacji jest tzw. wniosek odwoławczy, czyli sprecyzowane żądanie skarżącego, czego domaga się od sądu rozpoznającego środek odwoławczy. Sąd nie jest związany takim wnioskiem, jednak jest on pomocny dla sądu np. jeśli chodzi o ustalenie granic apelacji. Należy pamiętać również o tym, że apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, natomiast apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych.
Niezwykle istotną kwestią jest określony w art. 434 par. 1 k.p.k. zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego. Sąd odwoławczy bowiem może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego ponadto tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym lub podlegających uwzględnieniu z urzędu. Zgodnie z tym przepisem sąd odwoławczy nie może orzec na niekorzyść oskarżonego, gdy środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na jego korzyść.