Przestępstwo znęcania się z art. 207 k.k.
Zgodnie z art. 207 par. 1 k.k. kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2.12.1974 r., I KRN 33/74 znęcanie godzi w całość rodziny, utrudniając lub wręcz uniemożliwiając jej rozwój przez wychowanie dzieci i zapewnienie należytej opieki rodzicom. Czynność sprawcza przestępstwa z art. 207 k.k. polega na znęcaniu się fizycznym lub psychicznym nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Znamię czasownikowe znęca się jest szerokim pojęciem i obejmuje b. różne zachowania sprawcy, jest to katalog otwarty, gdzie każdorazowo to zachowanie podlega ocenie Sądu. Należy podkreślić, że o tym, czy zachowanie sprawcy powodujące cierpienie, ból i krzywdę jest znęcaniem, decyduje jak wskazał Sąd Najwyższy w Uchwale z 9.06.1976 r. ocena obiektywna. Zaznaczyć przy tym trzeba, że o ocenie zachowania sprawcy, czy dopuszcza się przestępstwa, decyduje również jego subiektywne nastawienie psychiczne, tzn. czy swoim bądź swoimi czynami dąży do wyrządzenia krzywdy i chce powodować cierpienie. Przestępstwo znęcania się jest przestępstwem umyślnym i może być dokonane zarówno z zamiarem bezpośrednim jak i ewentualnym. Podkreślenia wymaga, że wszystkie typy przestępstwa znęcania się są występkami, ściganymi z oskarżenia publicznego z urzędu.
Skalę problemu, zawężając jedynie do przemocy w rodzinie, obrazują dane statystyczne opublikowane przez Policję na stronie www.statystyka.policja.pl. W 2014 r. ogólna liczba ofiar przemocy wg wskazanych danych to 105332, liczba wypełnionych formularzy Niebieska Karta to 77808. Odpowiednio dane za 2013 r. przedstawiają się następująco: ogólna liczba ofiar przemocy 86797, natomiast liczba wypełnionych formularzy Niebieska Karta to 61047. Zwrócić przy tym należy uwagę, że ogólna liczba osób podejrzewanych o przemoc w 2014 r. wyniosła 78489, a w 2013 r. odpowiednio 61450. Dane Policji wskazują, analizując od 2012 r. liczbę wypełnionych formularzy Niebieska Karta, że ich liczba wzrosła w stosunku do 2014 r. o przeszło 26000. Należy oczywiście mieć na względzie, że dane te odzwierciedlają jedynie te zgłoszenia zarejestrowane wyłącznie przez Policję, nie obejmują zarówno działalności innych, upoważnionych do zwalczania przemocy domowej podmiotów pozapolicyjnych a nade wszystko zapewne istniejącej w szerokim nieujawnionym przez ofiary przemocy której doświadczają skali problemu, tj. ogromnej liczby przestępstw popełnianych w zaciszu czterech ścian polskich domów.
Należy podkreślić, że ofiary przemocy domowej powinny szukać pomocy przede wszystkim informując organy ścigania o doświadczonej przemocy, bowiem tylko takie postępowanie może skutecznie pomóc takim osobom. Dostępne środki prawne jedynie wówczas będą użyteczne, jeśli będzie ze strony osób pokrzywdzonych wola podjęcia działania i przeciwstawienia się sprawcy, co jest trudne i wymaga z ich strony determinacji i konsekwencji.
Chciałbym również zwrócić uwagę na ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która określa:
1. zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,
2. zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
3. zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie.
Art. 9d ww. ustawy stanowi o procedurze tzw. Niebieskiej Karty. Zgodnie z art. 9d ust. 2 tej ustawy procedura „Niebieskie Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.
Zgodnie z art. 11a ustawy jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania. Wówczas Sąd rozpoznaje sprawę w trybie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym., a postanowienie zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Staje się ono wykonalne z chwilą ogłoszenia i może być zmienione lub uchylone w razie zmiany okoliczności.
Chciałbym również zwrócić uwagę na art. 12 przedmiotowej ustawy, który nakłada zarówno na osoby które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie obowiązek niezwłocznego zawiadomienia Policji lub Prokuratury jak i na osoby będące świadkami przemocy w rodzinie, które powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Na koniec wspomnieć trzeba, że tylko niewielki procent osób pokrzywdzonych przez sprawców przestępstwa znęcania się, występuje z roszczeniami o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia. Wskazać należy, że pokrzywdzony także na etapie postępowania karnego dysponuje środkami prawnymi, dzięki którym może uzyskać choćby zadośćuczynienie pieniężne. Podkreślenia wymaga, że zasądzane przez Sądy kwoty są bardzo zróżnicowane, średnio od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych, bowiem każdorazowo Sąd orzekający ocenia m.in. rodzaj doznanych cierpień fizycznych i psychicznych, stopień ich natężenia i czas trwania, a także skutki zdrowotne i czas leczenia jak i rokowania na przyszłość.