Zatarcie skazania polega na uznaniu skazania za niebyłe. Wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Stwarza osobie, wobec której zapadł wyrok skazujący, możliwość życia bez piętna przestępcy. Zatarcie skazania jest pewną fikcją prawną i oznacza, że skazanemu ponownie przysługuje status osoby niekaranej, bowiem przyjmuje się, że skazanie jako zdarzenie historyczne nie miało w ogóle miejsca – jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 04.01.2011 r., sygn. SDI 32/10.
Zaznaczyć należy, że prawomocne skazanie wpisywane jest do rejestru skazanych, osoba odnotowana zostaje jako karana, co powoduje określone konsekwencje prawne, np. w ubieganiu się o pracę w instytucji, która żąda przedłożenia zaświadczenia o niekaralności. Zatarcie skazania zatem pozwala usunąć wpis o skazaniu z tegoż rejestru. Zauważyć przy tym trzeba, że w Rejestrze Karnym gromadzi się o dane o osobach:
I. prawomocnie skazanych za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe;
II. przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe;
III. przeciwko którym prawomocnie umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe na podstawie amnestii;
IV. będących obywatelami polskimi prawomocnie skazanymi przez sądy państw obcych;
V. wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe;
VI. nieletnich, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, poprawcze lub wychowawczo-lecznicze albo którym wymierzono karę na podstawie art. 13 lub art. 94 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.2) ), zwanej dalej „ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich”;
VII. prawomocnie skazanych za wykroczenia na karę aresztu;
VIII. poszukiwanych listem gończym;
IX. tymczasowo aresztowanych;
W art. 14 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym są zawarte regulacje dotyczące usunięcia danych z rejestru karnego wobec zatarcia skazania.
Wyłączenie zatarcia skazania
Zgodnie z art. 106a k.k. nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15. Ten przepis to wyjątek od reguły przyjętej w kodeksie, wobec czego skazany całe życie będzie występować w rejestrze jako osoba skazana i karana.
Podkreślenia wymaga, że przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności zawarte są w rozdziale XXV kodeksu karnego (art. 197 i n. k.k.).
Przesłanki zatarcia skazania
Art. 107 § 1 k.k. stanowi, że w razie skazania na karę pozbawienia wolności wymienioną w art. 32 pkt 3 lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
Zgodnie z § 2 ww. przepisu Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Zatarcie przy zbiegu skazań
Zgodnie z art. art.108 k.k. jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.