System dozoru elektronicznego został istotnie zmieniony przez ustawę z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Od 1 lipca 2015 r. obowiązują nowe przepisy regulujące wykonywanie kar w systemie dozoru elektronicznego.
Obowiązujące do 30 czerwca 2015 r. przepisy były uregulowane ustawą z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, następnie zmienionym ustawą z dnia 25 maja 2012 r. o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Kolejna nowelizacja z 12 lipca 2013 r. na stałe włączyła do obowiązujących przepisów dotychczasowe tymczasowe rozwiązania o SDE i doprecyzowała m.in. uprawnienia podmiotu dozorującego SDE. Zauważyć jedynie należy, że ustawa ta określała m.in. warunki odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego.
Obowiązujące przepisy, od 1 lipca 2015 r. dotyczące systemu dozoru elektronicznego zostały w wyniku ww. nowelizacji dodane jako rozdział VIIa kodeksu karnego wykonawczego. Dozór elektroniczny to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. W systemie tym można kontrolować:
I. przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez Sąd miejscu,
II. bieżące miejsce pobytu skazanego,
III. zachowanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd.
Zasadnicza zmiana przepisów dotyczących systemu dozoru elektronicznego polega na tym, że do 30 czerwca 2015 r. w systemie dozoru elektronicznego skazany mógł odbywać karę pozbawienia wolności, jeśli spełniał przesłanki do jej zastosowania i uzyskał zgodę Sądu, natomiast obecnie w systemie dozoru elektronicznego można wykonywać karę ograniczenia wolności jako dozór stacjonarny, a środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.
Sąd właściwy
W sprawach wykonywania dozoru stacjonarnego właściwy jest sąd, w okręgu którego kara jest lub ma być wykonywana, a w sprawach wykonywania dozoru zbliżeniowego i mobilnego – sąd, w okręgu którego skazany ma miejsce stałego pobytu, a jeżeli skazany nie posiada takiego miejsca – sąd, w okręgu którego orzeczono środek karny lub zabezpieczający wykonywany w systemie dozoru elektronicznego, zgodnie z art. 43e k.k.w.
Kara może być wykonywana w systemie dozoru elektronicznego jedynie wówczas, gdy pozwalają na to warunki techniczne obejmujące w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi.
Sąd wydaje postanowienie o rozpoczęciu dozoru elektronicznego, w którym:
1) wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego gotowości do instalacji środków technicznych,
2) jeżeli wobec skazanego orzeczono dozór stacjonarny, określa miejsce wykonywania dozoru, przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, kiedy skazany ma obowiązek przebywania w tym miejscu,
3) określa, jakie środki techniczne mają zostać zainstalowane.
Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór elektroniczny, ma obowiązek:
1) nieprzerwanie nosić nadajnik,
2) dbać o powierzone mu środki techniczne, w tym zwłaszcza chronić je przed utratą, zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnymi do użytku, oraz zapewniać ich stałe zasilanie energią elektryczną,
3) udostępniać podmiotowi dozorującemu powierzone środki techniczne do kontroli, naprawy lub wymiany na każde żądanie tego podmiotu, w tym również umożliwiając pracownikom tego podmiotu wejście do pomieszczeń, w których skazany przebywa, lub na nieruchomość stanowiącą jego własność lub będącą w jego zarządzie,
4) udzielać prezesowi sądu lub upoważnionemu sędziemu, sądowemu kuratorowi zawodowemu, podmiotowi dozorującemu i podmiotowi prowadzącemu centralę monitorowania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków oraz stawiać się na wezwania sędziego i kuratora.
Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór stacjonarny, ma ponadto obowiązek:
1) pozostawać we wskazanym przez sąd miejscu w wyznaczonym czasie,
2) odbierać połączenia przychodzące do rejestratora stacjonarnego,
3) umożliwiać sądowemu kuratorowi zawodowemu wejście do mieszkania lub na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator,
4) udzielać osobom upoważnionym, na ich żądanie, wyjaśnień, również przy użyciu rejestratora stacjonarnego.
Przerwa w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego
Jeżeli przemawiają za tym ważne względy zdrowotne lub osobiste, sąd może zarządzić przerwę w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego. Natomiast Sąd może odwołać przerwę w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego w razie ustania przyczyny, dla której została zarządzona, lub w wypadku gdy skazany nie korzysta z przerwy zgodnie z celem, w jakim została zarządzona, albo rażąco narusza porządek prawny. Na postanowienie w przedmiocie przerwy oraz odwołania przerwy przysługuje zażalenie.
Karę w systemie dozoru elektronicznego uznaje się za wykonaną z dniem zakończenia wykonywania tego dozoru, chyba że orzeczono o zmianie sposobu wykonania kary.